Мундарижа:

• Lugol йоди нима?
• Lugol йоди ва йод бир хил моддаларми?
• Йод бизнинг танамизда қандай функцияларни бажаради?
• Lugol йоди кўринганидек фойдали эмасми?
• Нега 1986 йил Чернобил ядровий авариясидан сўнг Lugol эритмаси қўлланилди?
• Lugol йодини оғиз орқали қабул қилишнинг қўшимча хавфлари
• Lugol йоди қачон қўлланилади?

Lugol йоди ва унинг таъсири ҳақида кўп миш-мишлар бор. Биздан деярли ҳар биримиз биладики, 1986 йил 26 апрель куни Чернобил ядровий электр станциясида жиддий фалокат юз берди. Бу воқеа ушбу дори воситасининг оммавий истеъмоли билан боғлиқ. Зарарли нурланишдан қўрқиб, одамлар катта миқдорда Lugol йодини сотиб олиш ва истеъмол қилишни бошладилар. У болаларга ҳам совға қилинган. Бу нотинч вақтларда ядровий фалокатлар каби қўрқув қайтиб келади. Савол туғилади: бу воситани қўллаш ҳақиқатан ҳам маъқулми?

Lugol йоди нима?

Lugol йоди 1829 йилга бориб тақалади. Ушбу модда шифокор Жан Гийом Август Lugol томонидан ишлаб чиқилган ва номини шундан олган. Француз олим барча вақтлар барқарор йод эритмасини тадқиқ қилган. Бу ҳолатда калий йодиди ва йод ўзлари дистилланган сувда эритилган ва қўшимча барқарорлик вазифасини бажарган. Оддий ҳолда уларнинг концентрацияси 3 % ни ошмайди. Муҳим жиҳати, бу турдаги модданинг икки тури мавжуд. Биринчиси – тозаланмаган Lugol йоди. Кўп ҳолларда у дорихоналарда кенг тарқалган ва рецептсиз сотиб олинади. У антисептик хусусиятларга эга ва фақат сув билан суюлтирилгандан сўнг терига қўлланилади. Шу сабабли уни истеъмол қилиш мутлақо номақбул ва ҳатто саломатликка зарарли бўлиши мумкин! Иккинчи тури эса фақат шифокор томонидан берилган тегишли ҳужжат тақдим этилганда сотилади. Унинг мавжудлиги анча кам, лекин асосан барча қалқонсимон без касалликларини фармакотерапияси учун мўлжалланган. Шунингдек, у тегишли даражада тозаланган бўлиб, истеъмоли нисбатан хавфсиздир.

Lugol йоди ва йод бир хил моддаларми?

Бу икки моддада кўп ўхшашликлар бордек кўринади. Улар орасидаги энг муҳим фарқ – қўлланилаётган эритгичдир. Илгари таъкидланганидек, Lugol эритмаси да бу жуда муҳим вазифани дистилланган сув бажаради. Йод эса этил спиртидан иборат бўлиб, масалан, спиртда учрайди. Бундан ташқари, этанол қўлланилиши туфайли йод концентрацияси анча юқори бўлиши мумкин ва 3 дан 10 % гача етиши мумкин. Шу сабабли йод Lugol эритмасидан анча таъсирчан. Юқоридаги сабабларга кўра, у ҳар қандай шаклда истеъмол қилиш учун мўлжалланмаган! Фақат ташқи қўллаш мумкин. Лекин йодни ички қабул қилиш луғмат тўқималарида, жумладан ошқозонда қаттиқ қўзғалишларга ва ҳатто оғир йод заҳарланишларига олиб келиши мумкин.

Йод бизнинг танамизда қандай функцияларни бажаради?

Йод таъсирини ёмонлаштириш мутлақо асоссиз. Чунки бу кимёвий элемент бизнинг танамизда кўп муҳим вазифаларни бажаради. Улар орасида энг муҳими:

• Қалқонсимон без томонидан ишлаб чиқариладиган гормонлар миқдорини таъминлаш ва уларнинг тўғри фаолияти
• Тери ҳолатига таъсир қилиш, камроқ даражада соч ва тирноқларга таъсир
• Миянинг тўғри фаолиятини таъминлаш ва когнитив функцияларни сақлаш
• Ҳужайра алмашинувининг тўғри сақланишига ёрдам бериш
• Бутун асаб тизими фаолиятини қўллаб-қувватлаш

Lugol йоди кўринганидек фойдали эмасми?

Lugol йоди табиий равишда зарарли нурланишга дучор бўлиш эҳтимоли юқори билан боғлиқ. 1986 йилда бу турдаги препарат катта миқдорда сотиб олинган ва кўплаб тиббиёт муассасаларида тарқатилган. Бу усулнинг принципи оддий эди. Мақсад қалқонсимон безни йод билан максимал даражада тўйдириш эди, шунда у радиоактив йод-131 изотопини ўзлаштиролмайди. Қўшимча қилиб айтиш керакки, бу тўйдириш тахминан 10 кун давом этиши керак эди. Ҳозирда бу изотопнинг яримлашиш вақти 8 соатдан кам. Бунинг мантиғи бор, лекин бу барча турдаги нурланишдан ҳимоя воситаси эмаслигини тушуниш керак. Шунингдек, ядровий реакциялар кўплаб радиоактив моддаларни чиқаради, фақат йод асосли эмас. Бу усулнинг биринчи ва ягона камчилиги эмас. Бундан ташқари, йод ўзини жуда тез ўзлаштирмайди. Шу сабабли, тахмин қилинган радиоактив булут мамлакатимизга етиб келгандан сўнг уни қўллаш шунчалик муҳим эмас эди ва кўплаб ёни таъсирларга сабаб бўлиши мумкин эди. Охирида, қалқонсимон без йод миқдорига жуда сезгир. Шунинг учун унинг ортиқча қабул қилиниши осон. Бу эса гипертиреоз ёки бу органнинг автоиммун яллиғланишига олиб келиши мумкин. Бу ҳолат қуйидагилар билан намоён бўлиши мумкин:

• Қалқонсимон безнинг шишиши – зоб шаклланиши
• Вазн йўқотиш
• Соч ва тирноқларнинг сингриши
• Кўп терлаш
• Қўлларнинг титрашиши
• Иссиқлик тўлқинлари
• Уйқуга кетишда қийинчиликлар
• Кўтарилувчан кайфият
• Қон босимининг ошиши
• Кўзларим кенгайиши
• Нотўғри юрак уриши ва тезлашган импульс
• Аёлларда нотўғри менструал цикллар
• Эркакларда кўкрак шаклланиши

Шунинг учун, агар биз эҳтимолий таҳдиддан ҳимояланмоқчи бўлсак, кўплаб ёни таъсирларни кафолатлашимиз мумкин ва бу эҳтимолий таҳдидларнинг охири эмас.

Нега 1986 йил Чернобил ядровий авариясидан сўнг Lugol эритмаси қўлланилди?

Нега бу турдаги чора-тадбирлар тиббиёт муассасалари томонидан шунчалик ёқимли қабул қилинганлиги савол туғилади. Бу саволга бир неча жавоб бор. Биринчидан, тиббий билимлар ҳозирги даражада эмас эди. Ҳар қандай хавфни камайтириш учун барча ҳаракатлар қилинган. Шунингдек, тез ҳаракат қилиш талаб қилинган ва кўп мутахассислар таҳдид даражасини баҳолай олмаган. Бунинг сабаби, ўша вақтдаги сиёсий тизим ҳокимлари бутун воқеани оммавий фикрдан ҳар қандай нарса билан яширишни истаган. Бундан ташқари, нурланиш ўлчов қурилмалари ўша вақтда ҳозиргидан анча паст даражада эди. Ҳозирги кунда деярли ҳар доим ва ҳатто веб-браузер орқали қизиқтирган жойимизда ишончли кўрсаткич олиш мумкин. Ўша вақтда бу имконият йўқ эди. Чегарамиздан ташқарида нима бўлаётгани ҳақидаги маълумот етишмаслиги паникага сабаб бўлди. Lugol йодини қўллаш шунчаки тинчлантирувчи таъсир кўрсатиши ва жамоат кайфиятини юмшатиши мумкин эди.

Lugol йодини оғиз орқали қабул қилишнинг қўшимча хавфлари

Қалқонсимон безнинг гиперфаоллиги ва танада йоднинг ортиқча миқдори билан боғлиқ бошқа касалликлар пайдо бўлиши мумкинлигидан ташқари, бу маҳсулотни қўллаш бошқа мураккабликларга ҳам олиб келиши мумкин. Биринчидан ва энг аниқси, биз йодни осонгина ортиқча қабул қилишимиз мумкин. Шунингдек, Lugol эритмаси кўп дорихоналарда мавжуд бўлиб, истеъмол учун мўлжалланмаган. Бу озиқ-овқат заҳарланиши ва унинг барча оқибатларига олиб келиши мумкин. Бундан ташқари, бу моддани истеъмол қилиш юрак-қон томир касалликлари билан оғриган барча одамлар учун жуда хавфли. Бундай ҳолларда ҳатто предсердечная фибрилляция ёки қон айланишнинг бузилиши юзага келиши мумкин. Қизиқ жиҳати, йод бирикмалари эҳтимолий аллергенлар бўлиши мумкин. Шунинг учун Lugol йодини ёки катта миқдорда йод сақловчи бошқа маҳсулотларни истеъмол қилиш бундай беморларда оғир анафилактик шокка олиб келиши мумкин.

Lugol йоди қачон қўлланилади?

Lugol йодини истеъмол қилишнинг эҳтимолий хавфлари кўпчилик учун ҳайратланарли бўлиши мумкин. Савол туғилади: қачон истеъмол қилиш тавсия этилади? Албатта, бу модда тегишли даражада тозаланганидан сўнг кўплаб қалқонсимон без касалликларининг фармакотерапиясида кенг қўлланилади. У йод ва унинг бирикмалари учун жуда яхши манба ва нисбатан биодоступлидир. Йоддан фарқли ўлароқ, у ҳазм тизимини қўзғатувчи этил спиртини ўз ичига олмайди. Лекин бундай терапия ҳам шифокор назорати остида ўтказилиши кераклигини унутмаслик керак. Шунингдек, уни сувда оз миқдорда эритиб қўллаш мумкин. Бу, масалан, томоқни чайиш учун жуда мос. Lugol эритмасининг яна бир афзаллиги – у яралар ва эпидермиснинг бошқа шикастланишларида қўлланилиши мумкин. Сув эритгич сифатида қўлланилгани учун у қўзғатувчи эмас. Шунингдек, у кучли антибактериал ва антимикотик хусусиятларга эга. Бу касаллик қозувчиларини нафақат терининг юзаси ва луғмат тўқималаридан, балки барча тиббий асбоб-ускуналар ва бошқа буюмлардан самарали тозалаш имконини беради.

Lugol йоди зарарли нурланишга қарши биринчи ҳимоя қатлами бўлган ажралмас аурага эга. Афсуски, бу ҳақиқатнинг фақат бир қисми. У танага хавфли бўлган йод-131 изотопларига қарши курашишга ёрдам берувчи айрим хусусиятларга эга. Лекин узоқ муддатли, айниқса ички қабул қилишдаги қўлланилиши кўп саломатлик хавфларини келтириб чиқариши мумкин. Ҳар биримиз хавфли вақтларда ўзимизни ҳимоялашни хоҳлашимиз табиий. Лекин ҳар бир тangaнинг икки томони борлигини эсдан чиқармаслик керак ва Lugol эритмаси билан ҳам деярли шундай ҳолат кузатилади.