Мундарижа:

• Қайси кундалик одатлар атроф-муҳитга зарар келтиради?

Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, иқлим ўзгариши ва инсоннинг табиий муҳитга таъсири мавзулари ҳозирда катта қизиқишга эга. Ҳатто мактабгача ёшдаги болалар ҳам чиқинди тўғри ажратишни ўрганмоқда, биринчи синф ўқувчилари эса Earth Day муносабати билан чиқинди сумкалари билан жиҳозланган ҳолда шаҳар боғлари, далалар ва ўрмонларни тозалашмоқда. Кўпчиликимиз қайта ишлатилиши мумкин бўлган пахта сумкаларида харид қилиш ҳақида ўйлаяпмиз, бир марта ишлатилувчи пластик сумкалар ўрнига. Шунга қарамай, биз атроф-муҳитга зарарли бўлган одатларга эга бўлишимиз мумкин, бундан хабардор бўлмаслигимиз мумкин. Йиллар давомида биз уйдан турли одатларни эгаллаймиз ва қабул қиламиз. Қайсиларини сайёрамиз манфаати учун ўзгартиришимиз керак?

Қайси кундалик одатлар атроф-муҳитга зарар келтиради?

Қайси кундалик одатлар, улар очиқ ва табиий кўринса-да ва биз уларга алтернативани кўрмасак ҳам, сайёрамизга зарар келтириши мумкин?

• Анъанавий дезодорантларни ишлатиш – ҳар куни бу ҳақда ўйламасак ҳам, улар сайёрани турли йўллар билан ифлослантиришга сабаб бўлади. Бу спрейлар ҳавони ифлослантиради, атмосферадаги иссиқхона газларининг тўпланишига ва зарарли смог ҳосил бўлишига сабаб бўлади. Дезодорант қаламлари қайта ишланмайдиган пластик идишларда тақдим этилади. Ҳал этиш йўли – картон ёки металл қутуда қўйилган био-дезодорантларни кубик ёки крем шаклида ишлатиш, ёки уйда дезодорантни ўзингиз тайёрлаб, шиша идишда сақлаш. Бу нафақат атроф-муҳитни, балки соғлигимизни ҳам асрайди, чунки экологик дезодорантлар зарарли моддалар ва консервантларни ўз ичига олмайди.
• Қизил гўштни мунтазам ва кўп истеъмол қилиш – оммавий чорвачилик атроф-муҳитга катта таъсир кўрсатади. Фақат бир килограмм қизил гўшт ишлаб чиқариш учун бошқа ҳайвонларга нисбатан ўн баробар кўпроқ сув ва 30 баробар кўпроқ ер керак бўлади. Гўшт ишлаб чиқариш учун ҳайвонларни парвариш қилиш, уларга озуқа тайёрлаш ва транспорт атроф-муҳитга катта миқдорда иссиқхона газлари чиқарилишига сабаб бўлади. Йўғон ўрмонларни ҳайвон озуқаси учун ер майдонларига айлантириш табиий экотизимнинг ўзгаришига ва баъзи ваҳший ҳайвон турларининг йўқолишига катта таъсир кўрсатади. Сабзавотлар ва мевалар қизил гўштга ажойиб, мазали ва энг муҳими, соғлом альтернатива ҳисобланади. Сабзавот етиштириш аниқ самарали, камроқ сув сарфлайди, камроқ жой талаб қилади ва анча камроқ иссиқхона газлари чиқаради.

• Атроф-муҳитга зарарли моддаларни ўз ичига олган кир ювиш воситаларини ишлатиш – дўконлар ва супермаркетларда сотиладиган оддий кир ювиш воситалари, кир ювиш порошоклари, оқарткичлар ва тозалагичлар кўплаб кимёвий моддаларни, масалан, фосфатларни ўз ичига олади, улар кир ювиш машинаси ва чўмилиш идишларидан чиқиб, табиий муҳитга тушади ва сув организмлари учун заҳарли хавф туғдиради. Буларнинг барчаси кўпинча қайта ишланмайдиган пластикда қопланган. Лекин кир ювиш керак – ечим сифатида сабун парчалари, ювиш ёғочлари ёки уйда тайёрланган кир ювиш порошокларини ишлатиш мумкин, ёки экологик кир ювиш порошокини танлаб, унинг таркибига эътибор бериш керак.
• Озиқ-овқатни исроф қилиш – афсуски, биз ҳали ҳам жуда кўп озиқ-овқат харид қиламиз, улар шунчаки исроф бўлиб, чиқиндиларга ташланади. Бу на пулимизга, на атроф-муҳитга фойдали. Озиқ-овқатнинг тахминан 90% чиқиндилар полигонига тушади, у ерда улар тупроқни бойитмайди, лекин атмосферага метан газининг катта қисмини чиқаришга сабаб бўлади. Шунинг учун озиқ-овқат харидини оқилона қилишга, рўйхат бўйича ва шунча миқдорда харид қилишга ҳаракат қилайликки, ҳақиқатан ҳам истеъмол қила олайлик.

Атроф-муҳит ва келажак авлодлар учун хавотирда бўлиб, ҳар куни мумкин қадар камроқ пластик ишлатишга, маҳсулот белгиларини ўқишга ва эҳтиёткорлик билан харид қилишга, био маҳсулотларни танлашга, озиқ-овқатни оғирлигига қараб харид қилишга, уни бепул пластикда ўраб қўймасликка ҳаракат қилишимиз керак. Инсон томонидан ишлаб чиқарилган пластик чиқиндилар шунча тез ва кўп миқдорда пайдо бўляптики, уларнинг бир қисми қайта ишланса-да, биз уларни қайта ишлашга улгураяпмиз. Шунинг учун сувни пластик шишаларда харид қилишдан воз кечиш, қаҳвани ўз термосканамизда ичиш, шаҳарда бир марта ишлатилувчи стаканларда харид қилмаслик ёки бир марта ишлатилувчи пластик сумкалардан фойдаланишни чеклаш ҳақида ўйлаш керак. Бу кичик ўзгаришлар ҳаёт сифатимизни пасайтирмайди, аксинча яхшилайди.