Περιεχόμενο:

• Γιατί οι τρέχουσες μέθοδοι παραγωγής τροφίμων επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον;
• Φιλική προς το περιβάλλον διατροφή

Οι επιστήμονες που συμμετέχουν στην EAT (Lancet Commission on Food, Planet, Health) έχουν δημιουργήσει, από ανησυχία για την ευημερία του πλανήτη μας, του περιβάλλοντος και του εαυτού μας, μια «Διατροφή του Πλανήτη» (Planetary Gesundheitsdiät). Στη σημερινή εποχή, όπου η κατανάλωση έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία της ανθρωπότητας, σε ανεπτυγμένες κοινωνίες παράγονται και σπαταλούνται καθημερινά περισσότερα τρόφιμα από ποτέ, ενώ 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο υποφέρουν από πείνα και σοβαρή υποσιτισμό. Άλλοι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι παχύσαρκοι.

Έρευνες του PROM (Πρόγραμμα για τη Βελτιστοποίηση και Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων) δείχνουν ότι δεν μπορούμε να μειώσουμε αυτόν τον όγκο στο μισό μέχρι το 2030, αν συνεχίσουμε να σπαταλάμε σχεδόν 5 εκατομμύρια τόνους τροφίμων ετησίως (σύμφωνα με τους στόχους των Ηνωμένων Εθνών). Εκτιμάται ότι η ζήτηση για κρέας μπορεί να αυξηθεί έως και 80% σε μερικά χρόνια, παράλληλα με την αύξηση του πληθυσμού, αν δεν αλλάξει το τρέχον σύστημα κτηνοτροφίας. Όλα αυτά τα δεδομένα δείχνουν πόσο αναποτελεσματικό έχει γίνει το διατροφικό μας σύστημα και ότι έχει φτάσει η στιγμή να αλλάξουμε ριζικά τις διατροφικές μας συνήθειες, αν νοιαζόμαστε για την υγεία μας, τον πλανήτη μας και τις μελλοντικές γενιές. Πώς απειλεί το τρέχον μοντέλο παραγωγής τροφίμων τον πλανήτη μας;

Γιατί οι τρέχουσες μέθοδοι παραγωγής τροφίμων επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον;

Η κτηνοτροφία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την κλιματική αλλαγή. Ευθύνεται για την εκπομπή 7 δισεκατομμυρίων τόνων ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Αυτό είναι περισσότερο από ό,τι εκπέμπει ολόκληρος ο τομέας των μεταφορών. Η κτηνοτροφία ευθύνεται επίσης για την εκπομπή μεθανίου – ενός αερίου που έχει 26 φορές μεγαλύτερη επίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη από το CO2 ή τα οξείδια του αζώτου, αλλά όχι μόνο. Οι εκπομπές CO2 συνδέονται άμεσα με την ίδια την εκτροφή, αλλά και με:

• Αποψίλωση εκτάσεων για την παραγωγή ζωοτροφών
• Ενεργοβόρα παραγωγή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που απαιτούνται για την παραγωγή ζωοτροφών,
• Χρήση γεωργικών μηχανημάτων,
• Άρδευση αγρών,
• Θέρμανση χώρου,
• Απόρριψη πτωμάτων ζώων,
• Συσκευασία (κυρίως από πλαστικό),
• Αποθήκευση και διανομή προϊόντων,
• Μεταφορά ζώων, συχνά σε μεγάλες αποστάσεις.

Η γεωργία επίσης συμβάλλει στη ρύπανση του εδάφους και των γύρω επιφανειακών υδάτων. Παράγουν τεράστιες ποσότητες ζωικών αποβλήτων – μια φάρμα μπορεί να παράγει τόσα απόβλητα όσα μια πόλη 50.000 κατοίκων. Εκτός από κόπρανα, τα γεωργικά απόβλητα περιέχουν επίσης περιβαλλοντικά επιβλαβείς ουσίες που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία παραγωγής:

• Νιτρογονικές ενώσεις,
• Απολυμαντικά, απορρυπαντικά και αποσμητικά,
• Αντιβιοτικά,
• Βακτήρια, ιοί και παράσιτα,
• Αμμωνία,
• Φορμαλδεΰδη,
• Υπεροξείδιο του υδρογόνου,
• Χρωμικά.

Από την άλλη πλευρά, οι ιχθυοκαλλιέργειες προκαλούν ρύπανση του νερού με αντιβιοτικά και φυτοφάρμακα. Γύρω από την εκμετάλλευση συσσωρεύονται ζωικά απόβλητα που μολύνουν τα γύρω χωράφια. Ρύποι μπορούν να φτάσουν ακόμη και σε απομακρυσμένα ποτάμια και θάλασσες. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο – η ρύπανση επηρεάζεται επίσης από βιολογικά απόβλητα παραγωγής και το τελικό προϊόν, δηλαδή το κρέας. Κάθε χρόνο οι άνθρωποι πετούν το ισοδύναμο 12 δισεκατομμυρίων ζώων εκτροφής. Επιπλέον, η κτηνοτροφία προκαλεί ρύπανση γης και νερού μέσω της καλλιέργειας ζωοτροφών, που απαιτεί εντατική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

Η παραγωγή κρέατος καταλαμβάνει περίπου το 70% της γεωργικής γης. Η καύση και η αποψίλωση δασών για την καλλιέργεια ζωοτροφών καθώς και για τις ίδιες τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, συμπεριλαμβανομένων δρόμων, κτιρίων ή δικτύων παροχής, προκαλεί τεράστιες οικολογικές ζημιές. Η διάθεση γης για βοσκότοπους και καλλιέργεια ζωοτροφών είναι ο κύριος λόγος αποψίλωσης του Αμαζονίου. Αυτό συμβάλλει μεταξύ άλλων στο:

• Κλιματική θέρμανση,
• Εξαφάνιση άγριων ζωικών ειδών,
• Διάβρωση ολόκληρων οικοσυστημάτων (δάση, λιβάδια, υγροβιότοποι),
• Η ικανότητα της γης να απορροφά CO2 μειώνεται.

Η επέκταση της μαζικής κτηνοτροφίας και της μονοκαλλιέργειας ζωοτροφών, η τεχνητή λίπανση και η χρήση φυτοφαρμάκων οδηγούν στην εξαφάνιση μικροοργανισμών, στη διάβρωση του εδάφους και στην ερημοποίηση της χώρας. Επίσης, η μαζική κτηνοτροφία συμβάλλει στην εξαφάνιση άγριων φυτικών και ζωικών ειδών μέσω της καταστροφής των φυσικών οικοσυστημάτων της.

Τα άγρια ζώα εξαφανίζονται επειδή τα δάση αποψιλώνονται και καίγονται για να καλλιεργηθούν φυτά τροφής, τα ψάρια αλιεύονται σε βιομηχανική κλίμακα, το φυσικό περιβάλλον αυτών των ζώων δηλητηριάζεται. Με τη μείωση της έκτασης των φυσικών οικοσυστημάτων, ο αριθμός των άγριων ζώων μειώνεται συστηματικά χρόνο με το χρόνο. Τα άγρια ζώα αποτελούν σήμερα μόνο το 4% της συνολικής βιομάζας, ενώ τα ζώα εκτροφής φτάνουν ακόμη και το 60%. Το υπόλοιπο 36% είναι άνθρωποι.

Φιλική προς το περιβάλλον διατροφή

Οι επιστήμονες του πλανήτη _ Health Diet , δηλαδή μια διατροφή πλανήτη, κατέληξαν στο σαφές συμπέρασμα ότι μόνο μια ριζική μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος στις δυτικές κοινωνίες μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις τόσο στην υγεία μας όσο και στο φυσικό περιβάλλον. Δεν πρόκειται για πλήρη αποχή από το κρέας και άλλα ζωικά προϊόντα, αλλά για κατανάλωση κόκκινου κρέατος περίπου μία φορά την εβδομάδα, δύο φορές την εβδομάδα ψάρι και ένα ποτήρι γάλα, ένα κομμάτι βούτυρο, τυρί ή άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα – ακόμη και καθημερινά.

Αντίστοιχα, θα πρέπει να καταναλώνουμε πολύ περισσότερα, δηλαδή έως και 50%, φρούτα και λαχανικά, ειδικά όσπρια, σπόρους και ξηρούς καρπούς, και όπως στην περίπτωση του κόκκινου κρέατος, να μειώσουμε την κατανάλωση ζάχαρης τουλάχιστον στο μισό. Μια τέτοια διατροφή δεν θα ήταν μόνο φιλική προς το περιβάλλον, αλλά θα συνέβαλε σημαντικά στη μείωση του κινδύνου ασθενειών του πολιτισμού: κυκλοφορικό, καρδιά και διαβήτης. Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι η μη σπατάλη τροφίμων, που χάρη στα κινήματα Zero- και Less-Waste γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. Για να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τα τρόφιμα, χρειαζόμαστε αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο σε κοινωνικό, οικονομικό όσο και πολιτικό επίπεδο.

Ως κοινωνία πρέπει να είμαστε σαφείς ότι κάθε εμπορική, βιομηχανική εκτροφή ζώων σε μεγάλη κλίμακα συμβάλλει στην υποβάθμιση του πλανήτη μας και ολόκληρων οικοσυστημάτων. Η λύση θα μπορούσε να είναι μια αποφασιστική μείωση της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων καθώς και η χρήση κρέατος από μικρές και ελεγχόμενες φάρμες, όπου τα ζώα εκτρέφονται σε ένα οικοσύστημα με πολλαπλά είδη, που περιλαμβάνει επίσης δασικές περιοχές, και από όπου τυχόν απόβλητα που προκύπτουν μπορούν να απορροφηθούν και να εξουδετερωθούν από το φυσικό περιβάλλον.