INHOUD
Vitaminen werden ontdekt door onze landgenoot Kazimierz Funk. Onder hun vele soorten vinden we water- en vetoplosbare. Vandaag richten we ons op vetoplosbare vitaminen. Waarom zijn ze zo belangrijk voor onze gezondheid? Kun je er een overdosis van krijgen en waar kunnen we ze vinden? We zullen proberen deze en andere vragen te beantwoorden.
De eerste vitamine werd begin 20e eeuw ontdekt door de Poolse biochemicus Kazimierz Funk. De stof die hij dit woord noemde, werd uit rijstzemelen geëxtraheerd, en het was thiamine of vitamine B1. Een jaar na deze ontdekking combineerde Funk de Latijnse woorden vita, wat leven betekent, en amine, wat een chemische verbinding betekent die een aminogroep bevat, en zo ontstond het bekende woord vitamine. Vitamines zijn laagmoleculaire organische verbindingen waarvan de aanwezigheid in het lichaam in kleine hoeveelheden noodzakelijk is voor het juiste verloop van veel stofwisselingsprocessen. Voor veel organismen, waaronder dieren en mensen, zijn deze verbindingen exogeen en moeten ze via voedsel worden aangevoerd of aangevuld. De basisindeling van vitamines gebeurt op basis van hun oplosbaarheid. Er zijn wateroplosbare en vetoplosbare. Dit is belangrijk voor hun juiste opname.
Vetoplosbare vitamines
We kunnen slechts vier vetoplosbare vitamines onderscheiden. Deze zijn: vitamine A, D, E en K. Voor hun juiste assimilatie met voedsel is de aanwezigheid van vet nodig, waarin ze oplosbaar zijn. In tegenstelling tot wateroplosbare vitamines zijn ze veel stabieler. Dit betekent dat hun verliezen bij warmtebehandeling van voedsel verwaarloosbaar zijn in vergelijking met die van wateroplosbare vitamines. Een goed voorbeeld is vitamine C, dat bijvoorbeeld afgebroken wordt bij het koken. Bovendien is het aan deze eigenschap te danken dat het veel gemakkelijker is om ze te overdoseren. Er moet echter worden herinnerd dat een dergelijke toestand praktisch onmogelijk te bereiken is met behulp van voedsel. Meestal treedt dit op bij overmatig gebruik van alle soorten voedingssupplementen van deze vitamines. Hun overschot kan, in tegenstelling tot wateroplosbare vitamines, niet regelmatig via de urine worden uitgescheiden en wordt in het lichaam opgeslagen. Wees daarom voorzichtig bij het aanvullen ervan.
Vitamine A - eigenschappen en voorkomen
Vitamine A is een term die verwijst naar meerdere chemische verbindingen die behoren tot de groep carotenoïden – waaronder retinol en zijn derivaten en bètacaroteen. Retinol wordt beschouwd als de belangrijkste stof – om deze reden worden de namen vitamine A en retinol soms door elkaar gebruikt. Vitamine A speelt vele sleutelrollen in ons lichaam. Het beïnvloedt het gezichtsproces, is verantwoordelijk voor de conditie van haar, huid en nagels. Daarnaast versterkt het het immuunsysteem, beïnvloedt het de snelheid van wondgenezing en reguleert het de groei van epitheelweefsel en andere lichaamscellen. Het verhoogt ook het regeneratievermogen van de cellen. Bovendien heeft het kankerremmende eigenschappen – het vermindert het risico of vertraagt de ontwikkeling van darm-, borst-, long- en prostaatkanker.
Waardevolle bronnen van vitamine A zijn boter, eieren, melk en andere zuivelproducten, sommige vette vissen, lever en dierlijke organen, zoete aardappelen, boerenkool, waterkers, spinazie, pompoen en propolis. Carotenoïden, die belangrijk zijn voor de gezondheid, waaronder bètacaroteen, zijn te vinden in groenten zoals spinazie, wortelen, tomaten, paprika en sla, evenals in fruit zoals kersen, abrikozen, perziken en pruimen.
Effecten van hypo- en hypervitaminose van vitamine A
Mensen die bijzonder risico lopen op een vitamine A-tekort zijn ouderen, computerwerkers, zwangere vrouwen, alcoholisten en rokers. Zij kunnen angst hebben voor nachtblindheid, uitdroging van het bindvlies en diarree. Daarnaast worden de immuniteit en de conditie van huid, haar en nagels verminderd.
Bij hypervitaminose kunnen echter hyperactiviteit en prikkelbaarheid optreden. Net als spier-, hoofd- en gewrichtspijn. Er kan ook lichtschuwheid, haaruitval, maar ook een verslechtering van de lever- of miltfuctie optreden.
Vitamine D - eigenschappen en voorkomen
Vitamine D wordt vaak geassocieerd met de preventie van rachitis en osteoporose. Slechts weinig mensen weten dat het ook de ontwikkeling van depressies en diabetes kan voorkomen. Vitamine D wordt als een vitamine beschouwd, maar veel wetenschappers zijn van mening dat het meer als een hormoon werkt. Inmiddels is bekend dat vitamine D zo belangrijk is voor het lichaam dat zonder de juiste hoeveelheid nauwelijks nog sprake kan zijn van volledige gezondheid en fysieke fitheid. Het is betrokken bij de processen van calcium- en fosfaatopname, maar speelt ook een rol in een efficiënte stofwisseling en reguleert de werking van neuronen. Het reguleert de slaap, is verantwoordelijk voor de duur ervan en het dag-nachtsysteem. Het kan het aantal zaadcellen aanzienlijk verhogen. Het beïnvloedt ook de spierfunctie, de immuniteit en de productie van rode bloedcellen.
We associëren het meestal met de zon. En terecht, want het is als het ware de belangrijkste bron ervan. Met behulp van zonnestraling synthetiseert ons lichaam vitamine D. Daarom is suppletie in de herfst en winter zo belangrijk. We kunnen het natuurlijk vinden in vette vis, eieren en zuivelproducten.
Effecten van hypo- en hypervitaminose van vitamine D
Bij een tekort aan vitamine D in het lichaam kunnen bot- en spierpijn optreden. Bovendien neemt hun weerstand tegen mechanische beschadiging af. Het kan ook leiden tot diarree, verlies van eetlust, hoge bloeddruk en snelle vermoeidheid.
Aan de andere kant kan het in de tegenovergestelde situatie, d.w.z. hypervitaminose, gepaard gaan met verlies van eetlust, hoofdpijn en buikpijn. Daarnaast kunnen misselijkheid, overmatig zweten en verhoogde dorst optreden.
Vitamine E - eigenschappen en voorkomen
Vitamine E wordt niet voor niets ook wel het vitamine van de jeugd genoemd. Vitamine E is de verzamelnaam voor een groep vetoplosbare verbindingen met karakteristieke antioxidatieve eigenschappen. Het vertraagt het verouderingsproces van de huid, verzorgt het, hydrateert, regenereert en smeert het en verbetert zichtbaar de conditie - om deze reden is het in veel gezichtsverzorgingsproducten opgenomen, vooral in die met anti-rimpel eigenschappen. Het is een krachtig antioxidant en reguleert ook de immuunfunctie van het lichaam. Het voorkomt aderverkalking door het afbreken van "slecht" cholesterol (LDL) en tegelijkertijd het verhogen van "goed" cholesterol (HDL). Vitamine E kan helpen het risico op neurodegeneratieve ziekten zoals Parkinson of Alzheimer te verminderen. Het is ook vermeldenswaard dat vit. E een waardevol onderdeel is van de voeding van zwangere vrouwen en de juiste ontwikkeling van het gezichtsvermogen en het zenuwstelsel van de foetus beïnvloedt.
Zowel dierlijke als plantaardige voedingsmiddelen zijn rijk aan vitamine E. Plantaardige producten die zich onderscheiden door een hoog gehalte aan vitamine E zijn vooral olijfolie, amandelen, zonnebloemolie, hazelnoten, kiemen en graankiemen. Grote hoeveelheden tocoferolen worden ook gevonden in tomaten, broccoli, spruitjes, spinazie, perziken en zwarte bessen. We vinden het ook in vette vis, eieren, melk en conserven.
Effecten van hypo- en hypervitaminose van vitamine E
De belangrijkste symptomen van een vitamine E-tekort zijn systemische symptomen zoals concentratieproblemen en vermoeidheid. Andere kenmerkende symptomen zijn verslechterd gezichtsvermogen, spierfunctiestoornissen, haaruitval, verminderde immuniteit, anemie en zelfs onvruchtbaarheid.
Vitamine E wordt opgeslagen in het vetweefsel en de bijnieren en een overschot wordt tijdens het metabolisme op natuurlijke wijze uit het lichaam verwijderd. Van een vitamine E-overschot is sprake bij een dagelijkse dosis van 1000 mg. Dit kan leiden tot hoofdpijn, lichamelijke zwakte, darmklachten en een afname van de spierkracht.
Vitamine K - eigenschappen en voorkomen
De hoofdfunctie van vitamine K is de deelname aan de synthese van protrombine en bloedstollingsfactoren en het handhaven van een juiste calciumhuishouding in het lichaam. Er zijn ook rapporten die wijzen op een verband tussen vitamine K-tekort en het risico op kanker of hart- en vaatziekten. Samen met vitamine D en calcium speelt vitamine K een belangrijke rol bij het behouden van een goede botgezondheid en voorkomt het bijvoorbeeld osteoporose.
De rijkste bronnen van vitamine K zijn groene groenten die veel chlorofyl bevatten, waaronder: broccoli, boerenkool, spinazie, spruitjes, romaine sla, ijsbergsla, rucola, veldsla, boerenkool en asperges. Kleinere hoeveelheden van deze vitamine zijn ook aanwezig in dierlijke producten, zoals lever, eieren en zuivelproducten.
Effecten van hypo- en hypervitaminose, vitamine K
Vitamine K-tekort bij volwassenen is relatief zeldzaam. Een aanzienlijk deel van de dagelijkse behoefte aan deze stof wordt namelijk door de darmflora gedekt. Toch kan een chronisch vitamine K-tekort leiden tot osteoporose, anemie, vaatverkalking, bloedstollingsstoornissen, evenals geelzucht en leverbeschadiging.
In het geval van hypervitaminose kunnen rode bloedcellen worden afgebroken, wat leidt tot bloedarmoede en anemie. Ook kunnen darmontstekingen en geelzucht optreden. Kinderen en zuigelingen zijn bijzonder kwetsbaar.
Samenvatting
Vetoplosbare vitaminen zijn essentieel voor ons lichaam. Ze regelen zoveel processen dat het erg belangrijk is om ze regelmatig aan te vullen. Toch moeten we bij supplementatie op de dosering letten. In tegenstelling tot wateroplosbare vitaminen is het verwijderen ervan uit het lichaam veel moeilijker. Als we overwegen ze aan te vullen, moeten we de dosis zorgvuldig aanpassen aan onze behoeften en soms een arts raadplegen.
