MAZMUNIYAT:

• Nega baliq yeyish foydali?
• Baliqlar sog‘lommi?
• Qaysi baliqni yeyish kerak?
• Qancha baliq yeyish kerak?
• Agar baliq bo‘lmasa, nima yeyish kerak?

Baliq uzoq vaqtdan beri ratsionimizga kiritilishi kerak bo‘lgan eng sog‘lom mahsulotlardan biri hisoblanadi. Ular Oziq-ovqat va oziqlanish instituti oziqlanish piramidasida muhim o‘rin egallaydi. Hammamiz "Baliq kabi sog‘lom" degan maqolni bilamiz. Ammo baliqning foydali xususiyatlariga nisbatan shubhalar ko‘paymoqda. Baliqlar haqidagi faktlar va afsonalarni bilib oling.

Nega baliq yeyish foydali?

Baliq yaxshi oqsil manbai hisoblanadi. Ular 10 dan 25 % gacha oqsil o‘z ichiga oladi. Turiga qarab, ular 0,2 dan 35 % gacha yog‘ va faqat 0,1 dan 1 % gacha uglevodlarni o‘z ichiga oladi. Demak, makronutrientlarning taqsimoti baliq turiga qarab sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Bundan tashqari, baliqning energiya qiymati 100 g uchun 20 dan 200 kcal gacha o‘zgaradi. Bu dietik taom bo‘lishi mumkin, kamaytirish dietasi doirasida foydali, ammo ba'zan juda kaloriyali bo‘lishi mumkin, shuning uchun uni menyuda iste'mol qilishda ehtiyot bo‘lish kerak.

Baliq shuningdek, vitaminlar va minerallarga boy bo‘lib, ularning miqdori ham turiga qarab farq qiladi. Eng ko‘p uchraydiganlar: kaltsiy, fosfor, kaliy, ftor, selen, yod, temir, marganets va yog‘da eriydigan vitaminlar: A, D, E, K hamda B vitaminlari. Ko‘plab boshqa mahsulotlarda u kam uchraydi. Dengiz baliqlari biz uchun yodlangan osh tuzidan keyin asosiy manba hisoblanadi. Pishloq, tuxum va sut mahsulotlarida yod miqdori kam. Bu bizning sog‘lig‘imiz uchun juda muhim, chunki u qalqonsimon bez ishini qo‘llab-quvvatlaydi, bu esa inson tanasidagi ko‘plab organlarning to‘g‘ri ishlashini belgilaydi.

Yoddan tashqari, baliqning foydali xususiyatlari asosan undagi yog‘da yashiringan. Qoidaga ko‘ra: baliq qancha yog‘li bo‘lsa, u tanamiz uchun shuncha qimmatli hisoblanadi. Baliq omega-3 yog‘ kislotalarining yaxshi manbai hisoblanadi. Bu yurak-qon tomir kasalliklarini oldini olishda ishlatiladigan eng sog‘lom yog‘lardir. Ular orasida arterioskleroz, yuqori qon bosimi va yurak kasalliklari kabi keng tarqalgan sivilizatsiya kasalliklari bor. Omega-3 yog‘ kislotalari ushbu kasalliklarning oldini olishga yordam beradi va ularni davolashda ham qo‘llaniladi. Bundan tashqari, ular asab tizimi va miya to‘g‘ri ishlashiga ta'sir qiladi – xotirani qo‘llab-quvvatlaydi va insult xavfini kamaytiradi. Shuningdek, ular depressiyani oldini olish va davolashda yordam beradi.

Baliqlar sog‘lommi?

Baliqning inson sog‘lig‘iga ijobiy ta'sirini ortiqcha baholash qiyin. Nega shunday fikr paydo bo‘ldiki, baliq shunchalik sog‘lom emas va iste'moli cheklanishi kerak? Bu og‘ir metallar bilan bog‘liq, ular baliqda foydali moddalar bilan birga uchraydi. Bu simob, kadmiy, qo‘rg‘oshin, rux va mis hamda dioksinlardir. Ular asab tizimimizga salbiy ta'sir ko‘rsatadi. Ularning autizm, Alzheimer yoki Parkinson kabi kasalliklar bilan bog‘liqligi yillar davomida o‘rganilmoqda. Bolalar va homilador ayollar uchun ular kattalarga qaraganda ancha xavflidir.

Baliqlarning sifati ularning yashash sharoitlariga, ya'ni yovvoyi tabiatda yoki parvarish sharoitida bo‘lishiga hamda genetik omillarga bog‘liq. Xaridorlar uchun do‘konda ma'lum bir baliqning zararli moddalar yo‘qligini tekshirish juda qiyin. Nima qilish kerak? Avvalo, yaqin atrofda sifatli mahsulotlar taklif qiladigan yaxshi baliq do‘konini topish foydali. Qanday tekshirish mumkin? Egasi yoki sotuvchisi bilan gaplashib, boshqa mijozlarning fikrini olish orqali.

Qaysi baliqni yeyish kerak?

Biz aniq bilamiz: barcha baliqlar bir xil emas. Og‘ir metallar kamroq bo‘lgan fiziologik xususiyatlari tufayli turlarni tanlash foydali. Bu kichikroq baliqlar, masalan, sprot yoki kaperlardir. Katta turlar uzoqroq yashaydi va ko‘pincha kichikroq baliqlar bilan oziqlanadi, shuning uchun ko‘proq metall to‘playdi. Baliqning kelib chiqishi ham muhim. Eng sog‘lomlari Tinch okeani, Atlantika va Shimoliy dengizdan bo‘lganlardir. Afsuski, Boltiq dengizi baliqlari yuqori darajada ifloslangan. Eng ko‘p simobni sariyog‘ baliq, okun, ilonbaliq, plötze va treska o‘z ichiga oladi. Bu borada eng sog‘lom turlar: kaper, sardina, dengiz lososi va losos (ammo Boltiq dengizidan emas).

Foydali omega-3 yog‘ kislotalari haqida gapirganda, yog‘li baliqlar, masalan, kaper, makrel va losos eng sog‘lom hisoblanadi. Ammo ularning energiya qiymatini ham hisobga olib, kundalik energiya balansimizda hisobga olish kerak.

Qancha baliq yeyish kerak?

Oziqlanish mutaxassislari haftasiga 2-3 marta baliq yeyishni tavsiya qiladi. Agar biz yaxshi baliq manbasini bilsak va uning sifatiga ishonch hosil qilsak, bu miqdor optimal ko‘rinadi. Ammo shubha bo‘lsa, og‘ir metallarga haddan tashqari ta'sir qilmaslik yaxshiroq. Albatta, sifatiga shubha bor bo‘lsa ham, baliqni vaqti-vaqti bilan iste'mol qilish darhol salbiy ta'sir ko‘rsatmaydi. Bunday mahsulotlarni muntazam iste'mol qilishda salbiy oqibatlar yuzaga kelishi mumkin. Yuqori sifatli baliq arzon emasligini yodda tuting. Shuning uchun uni kamroq iste'mol qilib, to‘g‘ri tanlash yaxshiroq, ko‘p yeyib, zararli moddalarni qabul qilishdan ko‘ra.

Agar baliq bo‘lmasa, nima yeyish kerak?

Ko‘pchilik odamlar baliq o‘rniga nima yeyish kerakligini so‘raydi. Yod kabi, omega-3 yog‘ kislotalari uchun ham baliqdan yaxshi manba yo‘q. Bu borada faqat dengiz yosimliklari baliq bilan raqobatlashishi mumkin. Shuningdek, ular: zig‘ir yog‘i, zig‘ir urug‘i, yong‘oq va yong‘oq yog‘i hamda kamroq miqdorda raps yog‘ida mavjud. Bu ko‘p mahsulot emas, shuningdek, Omega-3 yog‘ kislotalari o‘simlik mahsulotlaridan organizmimiz tomonidan hayvon mahsulotlaridagidek samarali so‘rilmaydi. O‘simliklardagi avval organizm tomonidan qabul qilinadigan shaklga aylantirilishi kerak.

Baliqni haftasiga kamida 2 marta yemaydiganlarga omega-3 yog‘ kislotalari preparatlarini qabul qilish tavsiya etiladi. Bu, agar biz sotib olgan baliqning sifatiga ishonmasak yoki shunchaki baliqni yoqtirmasak, uning tanaga foydali ta'sirini ta'minlashning yaxshi usuli. Shuningdek, ishemiya yurak kasalligi va yuqori triglitserid darajasi bo‘lgan odamlarga ham qo‘shimcha tavsiya etiladi.